ul.Powstańców Śl 163/6,
 53-138, Wrocław
Godziny otwarcia:
Poniedziałek - Piątek  8:00  - 20:00 

Rodzina i ty

Czy zastanawiałeś się kiedyś, jaki wpływ ma rodzina na Twój rozwój? Co to znaczy, że predyspozycje, wybory i problemy często wynikają z dzieciństwa? Czy podczas terapii pracujemy głównie nad relacją z rodzicami, czy może relacjami w całej naszej rodzinie? Rodzina jako najmniejsza jednostka społeczna ma wielki wpływ na twoją osobowość. Wpływa też na zarządzanie emocjami i sposoby rozwiązywania problemów. W teorii systemów rodzinnych bada się więzi rodzinne oraz to, jak wpływają one na człowieka. Bardzo pomocnym narzędziem do stworzenia obrazu rodziny jest właśnie genogram. Z artykułu dowiesz się:

  1. Czym jest teoria systemów rodzinnych?
  2. Co to jest genogram?
  3. Do czego służy genogram?
  4. Rodzina w teorii systemów rodzinnych — jak się ją opisuje?
  5. Relacje rodzinne a genogram — co o rodzinie może powiedzieć genogram?
  6. Jak pomaga genogram w terapii rodzinnej?

Czym jest teoria systemów rodzinnych?

Teoria systemów rodzinnych to jedno z kluczowych podejść w psychoterapii i doradztwie rodzin. Autorem tej teorii jest Murray Bowen. Koncentruje się ona na dynamice i interakcjach w rodzinie jako systemie, a nie tylko indywidualnie na jej członkach. Dzięki badaniu środowiska rodzinnego możesz sprawdzić, jakie miejsce w całej rodzinie zajmuje dana osoba. Zebranie odpowiedniego wywiadu rodzinnego, umożliwia głębsze zrozumienie skomplikowanych wzorców rodzinnych. Spojrzenie na rodzinę na przestrzeni choćby trzech pokoleń, pozwala znaleźć problematyczne schematy zachowań, żeby uniknąć ich w kolejnych pokoleniach. Dodatkowo, badania systemów rodzinnych pokazują plan społeczny i historyczny. Możesz sprawdzić  jak na całą rodzinę wpływała emigracja jej członków albo jaki wpływ wywarły wydarzenia wojenne na dynamikę relacji rodzinnych.

Co to jest genogram?

W teorii systemów rodzinnych genogram jest narzędziem do analizy i zrozumienia struktury oraz dynamiki rodzin. Genogram to rodzaj diagramu, który przedstawia relacje między członkami rodziny na różnych poziomach. Przypomina on drzewo genealogiczne, od najstarszych przodków na górze, po najmłodszych na samym dole schematu. W takim graficznym przedstawieniu rodziny zwykle linie poziome pokazują małżeństwa, a linie pionowe potomstwo. Jest to zbiór danych, niezbędnych podczas prowadzenia terapii i uzupełnianych w procesie pracy. Genogramem posługują się nie tylko psychologowie oraz psychoterapeuci, ale też lekarze rodzinni czy nawet różne instytucje opiekuńcze. Twórcami standardowego formatu genogramu są Jack Medalie, Jack Foom oraz wspomniany na wstępie Murray Bowen — członkowie grupy North American Primary Care Research Group, która zajmowała się definiowaniem i standaryzowaniem genogramu.

Do czego służy genogram?

Genogram służy usprawnieniu pracy z dużą liczbą informacji wybranej rodziny. Specjalista, posługując się genogramem, ma szybki wgląd w przejrzysty plan  twojej rodziny. Wszelkie informacje, istotne z perspektywy terapeutycznej, mają swoje miejsce. Terapeuta przy pomocy genogramu poznaje twoją rodzinę jako system. Genogram umożliwia zlokalizowanie traum w rodzinie oraz identyfikowanie obszarów, które mogą wymagać przepracowania w celu poprawy relacji rodzinnych. Jeśli genogram uwidoczni toksyczną dynamikę, np. okaże się, że negatywne w skutkach wydarzenie powtarza się w rodzinie na przestrzeni lat, wówczas możliwa będzie interwencja terapeutyczna.

Jakie informacje znajdziesz w genogramie?

Wiesz już czym jest genogram i jak może pomóc w terapii. Odpowiedzmy sobie zatem na pytanie — jakie informacje mogą pojawić się w genogramie?

  • podstawowe dane osobowe — płeć, wiek, charakterystyczne cechy jednostek;
  • stopień pokrewieństwa, powiązania rodzinne — drzewo genealogiczne uzupełnione o charakterystyczne relacja pomiędzy członkami, rozwody, przedwczesne zgony;
  • role obrane przez członków rodziny — kiedy np. dziecko wchodzi w rolę ratownika wobec rodzica;
  • informacje na temat chorób — w zależności od rodzaju genogramu i specjalisty, który go tworzy, różnić się będzie ilość danych na ten temat;
  • promowane w rodzinie postawy i przekonania, dziedzictwo pokoleniowe, mity rodzinne — są to informacje wiele mówiące na temat światopoglądu, w którym wychowywane są kolejne pokolenia;
  • najważniejsze wydarzenia z perspektywy rodziny — może to wygrana na loterii ogromnej sumy pieniędzy, która zmieniła zupełnie sytuację finansową rodziny i dynamikę relacji w niej. Równie dobrze może to być tragiczny wypadek, jaki dotknął członków rodziny;
  • kontekst społeczny, historyczno-kulturowy — najważniejsze fakty na temat emigracji (np. problem z aklimatyzacją w innym kraju), wpływ wojen, konsekwencje związane z postawami społecznymi tj. rasizm, nacjonalizm;

Genogramu nie tworzy się raz na zawsze, jest on uaktualniany, zmieniamy i poszerzany podczas kolejnych spotkań. Specjaliści nie mają bezpośrednich wskazań, co do interpretacji genogramów — mają one ułatwiać interpretację zebranych danych, nie mają statusu wyroczni. Zawierane w genogramie informacje, są uporządkowane zgodnie z ustandaryzowanym systemem zapisu, który został na specjalne potrzeby zaprojektowany i rozpowszechniony.

Rodzina w teorii systemów rodzinnych

Rodzina z perspektywy teorii systemów rodzinnych jest systemem, na który wpływają czynniki zewnętrzne. Organizuje się we własnych ramach, w których członkowie zajmują takie pozycje, jakie pozwolą na utrzymanie wewnętrznej równowagi całego systemu. Funkcjonowanie członków rodziny polega w dużej mierze na współzależności — los jednej osoby, jest ściśle związany z losem drugiej osoby. Dlatego też decyzje podejmowane przez jedną osobę, mają duży wpływ na resztę rodziny.

Przypuśćmy, że w przykładowej rodzinie istnieją trudności ekonomiczne, wynikające głównie z problemów alkoholowych. Spośród pięciu członków rodziny, dwójka ma problemy z uzależnieniem i jest bierna zawodowo, natomiast pozostałe trzy osoby, są nad wyraz odpowiedzialne. Przedstawiony system rodzinny równoważy się w ten sposób, że jego pracujący członkowie będą nadmiernie obciążeni i swoim kosztem będą pomagać osobom biernym. W tym przykładzie dysproporcja dotyczy gotowości w braniu odpowiedzialności za swoje życie i sytuację materialną. Podsumowując, jeśli w jednej części rodziny występuje jakiś deficyt, to w drugiej jej części będzie występował nadmiar, aby zbalansować niedobory.

Co w genogramie?

Nie wszystkie osoby przedstawione w genogramie muszą być spokrewnione ze sobą. Jeśli dana osoba jest ważna dla całego systemu rodzinnego, będzie ona zawarta w schemacie. Przykładem są bardzo bliscy przyjaciele rodziny, którzy mają duży wpływ na dynamikę relacji (np. aktywnie pomagają w opiece nad dzieckiem). Genogram może przedstawiać też powiązania z osobami, poprzez wspólną kulturalną, a nawet prawną historię. Załóżmy, że tworzymy genogram rodziny, której losy są ściśle związane z losami innej rodziny — np. genogramy rodzin Kapuletich i Montekich ze sztuki Shakespeare’a Romeo i Julia. Genogramy te zawierałyby widoczne powiązania pomiędzy rodzinami, dlatego że członkowie tych rodzin mieli na siebie duży wpływ.

Kontekst społeczny jest bardzo istotny podczas tworzenia genogramu. Nie tylko wydarzenia historyczne czy nawet kwestie finansowe (np. bankructwo), ale też relacje członków rodziny w odniesieniu do instytucji społecznych (szkoła, sądy), mają znaczenie i pojawią się na genogramie. W genogramie mogą uwidocznić się np. cykliczne problemy z zatrudnieniem poszczególnych członków.

 Co o twojej rodzinie mówi genogram?

 Kiedy przyjrzysz się genogramowi dostrzeżesz powtarzające się wzorce i współzależności rodzinne. Jeśli w rodzinie występują problemy z przemocą, może to spowodować, że ty sam będziesz później jej doświadczać lub przebywać w przemocowych środowiskach czy relacjach. Im bardziej jesteś świadomy wzorców, jakie pojawiają się w twojej rodzinie, tym sprawniej możesz im przeciwdziałać. Pomoc terapeutyczna jest wówczas bezcenna — bycie wewnątrz systemu rodzinnego, często uniemożliwia zobaczenie zachodzących w nim reakcji między osobami.

Wzorce rodzinne

Rodzina,  jest zorganizowana w ramach struktur prawnych, emocjonalnych i biologicznych. Duże znaczenie dla twojego rozwoju będą miały takie kwestie jak np.: czy jesteś najmłodszym dzieckiem w rodzinie albo czy twój dziadek przez większość życia pracował za granicą i rzadko bywał w domu. Kluczowe są takie informacje: kiedy planujesz stworzyć własną rodzinę — istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że wiele schematów zachowań wpłynie na to, jakim  będziesz rodzicem. Murray Bowen nazwał zjawisko powtarzających się schematów — transmisją wielopokoleniową wzorców rodzinnych.

Warto również zwrócić uwagę na to, że rodzina jako system tworzy inne warunki dla wychowania kolejnych potomków. Wśród rodzeństwa różnice w wychowaniu bywają bardzo duże — inaczej będzie wychowywane pierwsze dziecko, inaczej kolejne dzieci. Innym przykładem są sytuacje związane z przeprowadzką np. z miasta na wieś lub do innego kraju, kiedy poszczególne dzieci, mają zupełnie inne możliwości rozwoju. Właśnie z tego tytułu, istotne są informacje na temat tła społecznego czy historycznego danej rodziny. Właśnie  te czynniki kształtują ciebie i twoje środowisko.

 Genogram daje wiedzę o pokoleniach

Terapia systemów rodzinnych to podejście wykorzystywane w psychoterapii, aby dostrzegać relacje zachodzące w rodzinach, których dynamiki mogą być dysfunkcyjne. Genogram to narządzie stworzone, aby badać środowisko rodzinne i zbierać informacje na jego temat. Dzięki genogramom plany środowisk rodzinnych stają się bardziej czytelne. Ułatwia to terapeutom pracę i wspiera  twoją świadomość w procesie terapeutycznym. Wiedza o dziedzictwie pokoleniowym, promowanych w twojej  rodzinie postawach i wpływie środowiska , otwiera  drzwi do tworzenia zdrowych relacji w przyszłości.

Za pośrednictwem genogramu widać, które relacje odcisnęły na tobie największe piętno. Przy współpracy ze specjalistą, na podstawie genogramu, możesz zlokalizować  traumy powstałe w przeszłości i rozpocząć pracę z nimi. Genogram umożliwia zidentyfikowanie korzeni twoich trudności. Pozwala na szybsze odkrycie potencjalnych ścieżek do rozwiązania problemów. Warto więc przyjrzeć się swojemu genogramowi i zgłębić wpływ, jaki rodzina ma na twój rozwój. Pomoże to lepiej zrozumieć siebie i w końcu odnaleźć wewnętrzną równowagę.

Zmiana - jeśli już muszę to zmieniam

Peter Senge napisał, że ludzie deklarują chęć zmiany dopiero w sytuacji dla nich kryzysowej. Na na pytanie: „Co zrobiłbyś, gdyby w twoim życiu nie było żadnych problemów” słuchacze Senge’a odpowiedzieli - zmieniłbym coś, stworzył coś nowego” (Senge 2006, s. 179). Zewnętrzne bodźce zmiany, takie jak sytuacje kryzysowe i wewnętrzne, jak „pragnienie nowego” – nie gwarantują możliwości i umiejętności jej przeprowadzenia. Elizabeth Kübler-Ross opracowała model, który ma zastosowanie do każdego procesu głębokich zmian, ponieważ nieoczekiwana, nieprzyjemna zmiana zawsze łączy się ze stratą. Elizabeth Kübler-Ross (1926 - 2004) to amerykańska lekarka pochodzenia szwajcarskiego, znana z napisania książki Rozmowy o śmierci i umieraniu. W książce przedstawiła psychologiczną teorię reakcji człowieka na wiadomość o nieuleczalnej chorobie i bliskiej perspektywie śmierci. Elizabeth Kübler-Ross – przedstawiła zmianę jako sytuację kryzysową wywołującą łańcuchową reakcję w postaci przewidywalnych stadiów: od szoku i zaprzeczenia, przez gniew, targowanie, depresję po integrację

Sytuacja kryzysowa

Przykładem nieprzyjemnej zmiany w życiu człowieka, oprócz śmierci może być również: utrata pracy, bankructwo własnej firmy, choroba w rodzinie czy rozstanie z partnerem. W takich przypadkach świadomość poszczególnych etapów, które w rezultacie prowadzą do zaakceptowania rzeczywistości przynosi ulgę. Pięć etapów psychologicznych, które przechodzi klient według Elisabeth Kübler-Ross to:
-Szok
-Zaprzeczenie
-Gniew
-Targowanie się , czyli rozważanie wszystkich „za” i „przeciw”,
-Depresja spowodowana zbyt długim rozmyślaniem nad sytuacją
-Akceptacja

Przytoczona już wcześniej utrata pracy i poszukiwanie nowego miejsca w życiu człowieka w wieku 40 lat to zdarzenia, które wpasowują się w określenie nieprzyjemnej zmiany. Są to zdarzenia, które z jednej strony powodują zmianę a jednocześnie kształtują biografię dalszego życia.

Etapy zmiany

Faza zaprzeczania żalu po stracie jest pierwszym z pięciu etapów straty (żałoby), które wymienia Ross. Faza ta cechuje się świadomą lub nieświadomą odmową akceptacji rzeczywistości. Jest to naturalny mechanizm obronny. Może okazać się niebezpieczny w sytuacji, w której osoba zostaje na tym etapie przez cały okres straty (żałoby). W drugie fazie – zaprzeczania jest wiele myśli co by było gdybym zrobił to czy tamto. Gdybym tylko wtedy powiedział to … może teraz nie byłoby…Jest to moment na zastanowienie się jak było można zaradzić nieszczęśliwym wydarzeniom życia .Powstaje tu świadomość o charakterze obwiniającym: „powinienem był” to przewidzieć i zrobić to i tamto, żeby temu zapobiec. Przejście tego etapu jest trudne i niezbędne do znalezienia się na kolejnym poziomie przeżycia straty, opisywanej przez Ross. W przejściu do kolejnego etapu straty (żałoby) pomaga działanie. Jednak często działaniom na tym etapie towarzyszy myśl: czy to co robię ma sens, przecież nie cofnę czasu. W psychoterapii ten stan nazywa się oporem, który następuje naturalnie i przejście przez tę falę fazy i niekoniecznie całkowite pokonanie oporu ale uzyskanie o nim świadomości prowadzi do fazy trzeciej, która nazywa się targowaniem.W tym okresie wg Roos osoba, która przeżywa stratę (żałobę) stara się renegocjować swoje położenie. Na tym etapie dopuszcza
do siebie myśl, co się stało ale tylko fragmentarycznie. W mniemaniu osoby, która przeżywa stratę może w ten sposób wynegocjować pewien kompromis.

Zbieraj nowe informacje

W tym okresie osoba może poszukiwać informacji, przez co otwiera się – w pewien sposób nieświadomie na nową wiedzę, choćby tylko po to aby wiedzieć jak „to” się mogło stać i co można było zrobić. Ten etap, chociaż prowadzi do konkluzji – nic nie było można zrobić jest bardzo ważny. Daje możliwość poczucia, sprawczości i wyjścia poza schemat, w którym jest osoba przeżywająca stratę (żałobę)– choć bardzo niedaleko. Ten etap prowadzi od przemyśleń w kierunku zgody na to co nieuchronne. Rozumiem, że musiało się to skończyć – praca, znajomość, firma, czyjeś życie. Nic nie trwa wiecznie i nie można przygotować się na to, co niesie ze sobą życie. Ten etap prowadzi do stanu akceptacji.Według Ross ten etap prowadzi też do emocjonalnego oddalenia od straty. – Zajmuję się nabywaniem wiedzy i otwieram się na nowe. Prowadzi też do obiektywizmu.

Magiczne myślenie

Właśnie obiektywizm i uśmierzenie emocji daje możliwość zaprzestania magicznego myślenia u osoby, doświadczającej straty. Magiczne myślenie, utożsamia się z przeświadczeniem, że myślenie jest tożsame z działaniem – gdy myślę o danym wydarzeniu, sprawię, że ono nastąpi. Magiczne myślenie u osób dorosłych jest mechanizmem obronnym. Pomimo odczuwania lęku, zachowuję zdolność rzetelnej oceny rzeczywistości. Jednak gdy lęk jest coraz większy, zagłębianie się w myślenie magiczne pozwala zmniejszyć lęk i zwiększyć wpływ na otaczającą rzeczywistość. Moment magicznego myślenia ma też swoją rolę pozytywną, ponieważ pozwala odnaleźć się w nowej rzeczywistości, która musi zostać dopuszczona po stracie. Można powiedzieć, że magiczne myślnie pomaga w przejściu do stanu rzeczywistości. Jeśli oczywiście ten etap się zakończy i osoba po stracie przejdzie do następnego etapu. Pozostanie w myśleniu magicznym na stałe i zatrzymanie się na tym etapie straty oznaczało by psychopatologię i przejście do stanu choroby.

Pięć kroków do zmiany

Jarvis mówi, że związki między uczeniem się a biografią mogą być jałowe lub owocne. Jałowe - są efektem takich sytuacji uczenia się, w których człowiek: działa rutynowo a jego działania nie są przedmiotem refleksji lub jeśli pozyskana wiedza sprzeczna z doświadczeniem uczącego się wzbudza negatywne emocje i jest odrzucona. Owocne to takie, które niosą refleksyjną transformację bądź uczący działa bezrefleksyjnie i nieświadomie, ale dokonuje zmian własnych zachowań, po prostu ucząc się. W przejściu pięciu kroków proponowanych przez Ross istotną pomoc może nieść coaching. Nie wracamy do tego, co się stało ale koncentrujemy się na tym, co jest teraz. Ważna jest wizja przyszłości - jak ma być i jakie działania trzeba wykonać, aby tak się stało.

Jesteś integralną całością złożoną z ciała, umysłu i duszy.
Realne wsparcie w psychoterapii obejmuje wszystkie te obszary ciebie.
Zapraszam do spotkania w gabinecie
lub spotkania on-line
Pon - Śr
17:00 - 21:00
Psychoterapia on-line
Wg ustaleń
Sob - Nd
Nieczynne
map-markerchevron-down linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram