W obliczu współczesnego tempa życia, wyzwaniem jest odnalezienie skupienia w byciu w teraźniejszości. Umiejętność osadzenia się w bieżącej chwili, staje się niezwykle cennym narzędziem samopomocy i terapeutycznym kluczem do osiągnięcia równowagi psychicznej. W nurcie Gestalt człowiek postrzegany jest  holistycznie. Fundamentalnym narzędziem służącym do samorozwoju jest bycie w „teraz”. Czołowy twórca terapii Gestalt w byciu w teraźniejszości widział największy potencjał, z którego korzystać może każdy, komu zależy na rozwoju oraz pozbyciu się blokad wewnętrznych.

Bądź w teraźniejszości - perspektywy, które masz pod ręką

Podjęcie decyzji o rozpoczęciu terapii nie należy do najprostszych. Nawet samodzielne wdrożenie zmian, może przysparzać trudności. Kiedy przytłacza cię wszechobecny chaos, trudno określić priorytety i dostrzec mocne strony. Od czego zacząć, kiedy nie wiadomo za co się zabrać? Zacznij od pracy z perspektywą - w końcu każdy  ją ma. Na perspektywę składają się trzy podstawowe konteksty, które wyłaniają się za pośrednictwem pytań: „co?”, „jak?” i „kiedy?”. Każde z tych trzech składników pytań, pomaga  porządkować rzeczywistość w trzech płaszczyznach.

• Pierwszą z nich są wewnętrzne i zewnętrzne zachowania, czyli pytania rozpoczynające się od „co?”. “Co będę robić w piątek po południu?”, „Co lubisz najbardziej?” - zakres tej płaszczyzny odnosi się do czynności i zachowań, które są  zawsze istotne. Pytanie „co” będziesz zadawać nowo poznanym osobom,  znajomym i bliskim, kiedy  z nimi rozmawiasz. Sobie też często zadajesz pytania rozpoczynające się od „co”.Robisz to  aby sprecyzować  potrzeby, wspominać, zorganizować się, planować przyszłość.
• „Jak” rozpoczyna pytania o siły i środki. „Jak często ćwiczysz?”, „Jak sprawić, aby lęk nigdy nie powrócił?” - jeżeli chcesz coś zakończyć lub coś planujesz, zbierasz informacje o danej sprawie. Zastanawiasz się, co jest ci potrzebne i ile tego  trzeba, aby osiągnąć cel.
• „Kiedy” jest trzecim i ostatnim pytaniem, które ściśle współpracuje z „co” i „jak”. „Kiedy” pozwala rozłożyć w czasie środki, siły i zachowania tak, abyś w uporządkowany sposób mógł podjąć działania. „Kiedy” jest także bardzo istotne, jeśli chcesz opowiedzieć, co działo się w przeszłości. Zapytasz o czas, aby określić odległość od danego wydarzenia, czasami częstotliwość jakiegoś zachowania lub ilość czasu potrzebnego, do uzyskania określonego zasobu.

Wspomniany Fritz Perls twierdził, że zmiany indywidualne mogą pojawić się tylko w byciu w teraźniejszości. Dlaczego? Dlatego, że nie możesz zmienić przeszłości, ani działać w przyszłości. To właśnie „tu i teraz” pozwala nam działać i realnie wpływać na przyszłość. „Teraz i tutaj” pamiętasz o przeszłości, planujesz przyszłość, jednak wszystko to robisz z tego miejsca, w którym jesteś aktualnie. Pozostawanie w teraźniejszości i skupienie na niej uwagi, powoduje, że jesteś znacznie bardziej skuteczny. Masz dostęp do emocji i  możliwość podjęcia decyzji o zmianie.

Zmiana - kiedy jest możliwa i jak jej dokonać?

Jeśli decydujesz się na wsparcie terapeutyczne w nurcie Gestalt, prowadzący będzie wspierał twoje osadzenie się w „tu i teraz”. Prawdopodobnie nie przejdziesz wprost do „tu i teraz” jeśli jesteś przyzwyczajony do życia w „tam i wtedy”. George H. Wills opisał przekrój czasowy, od rozpoczęcia procesu terapeutycznego w „tam i wtedy”, aż do osiągnięcia pracy w „tu i teraz”.Według Willsa “tam i wtedy” charakteryzuje się unikaniem, błądzeniem, używaniem czasu przeszłego i przyszłego. Jeśli jesteś w „tam i wtedy” nie dostrzegasz bezpośrednio swojej blokady, przez co trudniej jest z nią pracować. „Niewiadoma” powoduje, że równania nie da się zakończyć, rozwiązać, żeby iść dalej.

• Na tym etapie rozwój wydaje się mglisty i wątpliwy. Możesz czuć się bezradny wobec problemu, osłabiony, a nawet zniechęcony do dalszych prób. Na tym etapie terapeuta zadaje pytanie, zainteresowany odpowiada, terapeuta komentuje, po czym przechodzi do kolejnego pytania.
• Drugi etapem jest blokada i implozja. Spośród licznych uników i obron terapeuta wyławia oraz nakierowuje klienta na to miejsce, które było blokadą. To jest bardzo istotny moment, z jednej strony bywa niekomfortowy, z drugiej opisuje się go jako doświadczenie uświadamiające („Aha moment”). Możesz czuć się oniemiały, roześmiać się lub rozpłakać. Bez względu na reakcję, wsparcie terapeuty pozwoli Ci przejść do następnego etapu.
• Ostatnim etapem jest „tu i teraz”. Zyskujesz większą świadomość własnych blokad i potrafisz o nich mówić. Częściej używasz czasu teraźniejszego, chętniej wypowiadasz się w pierwszej osobie. Relacja z terapeutą ma charakter wymienny - masz chęć inicjować rozmowę, Ty także zadajesz pytania. Osadzenie w teraźniejszości ma znacznie swobodniejszy charakter, w końcu nie ma podświadomej chęci unikania czegoś, co trudno nazwać.

Co przeszkadza Ci się skupić i być w pełni świadomym?

Zacznijmy od tego, czym różni się świadomość od introspekcji. Introspekcja jest celowym zwrotem do wewnątrz nas samych. Zwykle posługujesz się introspekcją, kiedy szukasz czegoś, próbujesz znaleźć odpowiedź na nękające  pytanie albo chcesz coś sobie wytłumaczyć. Introspekcja jest celowa, a zatem posiadasz konkretny powód, jesteś nastawiony na określony wynik poszukiwań. Inaczej jest ze świadomością. Jest ona przyjmowaniem i akceptacją tego, co odczuwasz na poziomie emocjonalnym, intelektualnym, społecznym oraz cielesnym. Dzięki temu, że nie jesteś nastawiony na wynik, masz szansę odkryć odczucia, o których wcześniej nie wiedziałeś, więc nie mógłbyś ich oczekiwać.

Nie potrafimy być w pełni świadomi, nastawieni na przyjmowanie bodźców i funkcjonowanie w zgodzie z wewnętrznym głosem, kiedy od wewnątrz zagłusza nas coś innego. Zaangażowanie się w równie głębokim stopniu w dwa lub więcej kontekstów, jest zwyczajnie niemożliwe. Dopóki nie pozbędziemy się szumu nierozwiązanych konfliktów, nasza cenne energia będzie nam stale uciekać.

Teraźniejszość ucieleśniona

Ze wszystkiego co czyni nas ludźmi, to nasze ciało jest najbardziej w teraźniejszości, bo jest materialne. Czy kiedykolwiek uświadomiłeś sobie ból dopiero po czasie, od jego rozpoczęcia? Tak się zdarza. Mamy tendencje do uciekania w myśli, szczególnie gdy sytuacja wymaga od nas pełnego skupienia na wykonywanym przez nas zadaniu. W kontekście przywracania świadomości, terapia Gestalt nie omija ciała. Istnieje wiele ćwiczeń, dzięki którym można z większą świadomością doświadczać własnego ciała - np. skanowanie świadomością poszczególnych jego części.

Warto spróbować rozluźnić się i z pełną świadomością przenosić swoją uwagę w poszczególne części ciała. Możesz zacząć np. od oczu, przez chwilę pozostać przy nich, aby w pełni doświadczyć każdego mrugnięcia. Później przejdź choćby do szyi - dostrzeż jej giętkość, poczuj ciężar głowy, którą stale utrzymuje. Eksplorowanie ciała w ten sposób, z poświęceniem czasu każdej kolejnej jego części, umożliwia nam osadzenie się w rzeczywistości i zebranie bodźców, które często są pomijane.

Dlaczego wspominam o ciele w kontekście blokad i uciekania w przeszłość? Ciało jest naszą kotwicą. Powrót do ciała poprzez skupienie uwagi na oddechu jest najkrótszą drogą, aby umożliwić sobie odbieranie informacji z wewnątrz i z zewnątrz. Dzięki technikom oddechowym robimy w swoich głowach więcej miejsca, zyskujemy dystans, jesteśmy znacznie bardziej odprężeni.

Skupienie się na teraźniejszości jest kluczowe dla osiągnięcia równowagi psychicznej i rozwoju osobistego. Terapia Gestalt wesprze cię w przejściu od perspektywy „tam i wtedy” do „tu i teraz”. Wsparcie specjalisty przy pracy nad blokadami oraz pogłębianie świadomości własnego ciała są kluczowe dla osadzenia się w „tu i teraz". Dzięki temu, możemy odbierać informacje z wewnątrz i z zewnątrz, co prowadzi do większej sprawczości i umożliwia realizację zamierzonych celów. Jeżeli zamkniesz niedokończone sprawy, które po cichu kradną twoją energię, zyskasz chęci, aby rozwijać swoje zainteresowania i poszerzać zasoby. W ten sposób, terapia Gestalt otwiera drzwi do pełniejszego życia w teraźniejszości.

Bibliografia

• Passons, Zastosowanie terapii gestalt w poradnictwie, 1986.
• H. Wills, The here and now in gestalt therapy, „Australian Psychologist”, 13:2/1978, s. 183-191, http://dx.doi.org/10.1080/00050067808254307

„Rób to, co kochasz, a nie przepracujesz ani jednego dnia w swoim życiu” - ta fraza często pojawia się w internecie. Z roku na rok powiększa się liczba osób, dla których możliwość realizacji swojej pasji w zawodzie, jest warunkiem podczas wybierania ścieżki zawodowej. Wielość wyborów, presja osiągnięcia wysokiej satysfakcji zawodowej i potrzeba zdefiniowania własnej tożsamości - ooto czynniki prowadzące do bezdecyzyjności zawodowej.Czym jest  bezdecyzyjność, z czego wynika i jak możemy sobie z nią poradzić? Na wszystkie pytania odpowiem w tym artykule.

1.     Czym jest bezdecyzyjność zawodowa?

2.     Skąd się bierze bezdecyzyjność zawodowa i kogo dotyczy?

3.     Czy można uniknąć pułapek bezdecyzyjności i podjąć trafną decyzję zawodową?

4.     Dlaczego bezdecyzyjność zawodowa nie jest wymówką a nową formą wkraczania w dorosłość?

5.     Na jakie pytania warto sobie odpowiedzieć w obliczu bezdecyzyjności zawodowej?

6.     Jakie korzyści niesie ze sobą skorzystanie z doradcy zawodowego w przypadku niepewności    zawodowej?

Zanim przejdziemy do przyczyn bezdecyzyjność zawodowej, zastanówmy się nad definicją tego zjawiska.

Czym jest bezdecyzyjność zawodowa?

Jest to mechanizm zachowania, polegający na zwlekaniu z podjęciem szeregu wyborów związanych z przyszłością życia zawodowego. Najczęściej mechanizm ten występuje w czasie ukończenia szkoły wyższej bądź studiów, kiedy presja, aby podjąć kroki w kierunku pełnego usamodzielnienia się jest wysoka.

Odkładanie  zawodowego wejścia w dorosłość na później, przybiera różne formy. Przykładem jest gap year, czyli rok przerwy brany najczęściej między maturą a studiami, aby przemyśleć decyzje związane z przyszłością jednostki. W trakcie edukacji podejmuje się innego rodzaju decyzję, niż po jej ukończeniu. Młody dorosły często ma poczucie, że musi wybrać zawód na całe życie, chociaż nie ma wystarczającej wiedzy na temat tego, co właściwie lubi robić i jak wygląda rynek pracy.

Inną nazwą omawianego mechanizmu jest prokrastynacja zawodowa, którą wiąże się z okresem wchodzenia w dorosłość. Słowo prokrastynacja może kojarzyć się negatywnie, głównie z uciekaniem przed wykonaniem zadania i wzięciem odpowiedzialności. Jednak mechanizm ten nie jest jednoznaczny biernością i bezradnością. Bezdecyzyjność zawodowa może równie dobrze oznaczać prowadzenia aktywnego poszukiwania oraz podejmowanie wstępnych zobowiązań i wyborów. Oznacza to, że przykładowa młoda osoba próbowałaby swoich sił w różnych miejscach (np. staż), poszukiwałaby informacji na temat interesujących ją ścieżek zawodowych.

Augustyn Bańka, który opracował test mierzący bezdecyzyjność zawodową, zwracał uwagę, że to zjawisko ma charakter rozwojowy i jest odpowiedzią młodego człowieka, na wyzwania środowiska, w jakim żyje. Prokrastynacja zawodowa może być problemem, kiedy przybiera formę dysfunkcji - wówczas dana osoba odracza podejmowanie jakichkolwiek decyzji związanych z przyszłością przez długi czas, co zdecydowanie utrudnia rozwój.

Skąd się bierze bezdecyzyjność zawodowa i kogo dotyczy?

Bezdecyzyjność zawodowa dotyczy osób pomiędzy 18. a 25. rokiem życia (niektórzy wskazują 30 lat jako górną granicę), kiedy to człowiek wkracza w okres nazywany „wyłaniającą się dorosłością”. Jest to czas w życiu, gdy osoba np. nie mieszka już z rodzicami i jednocześnie jest przez nich wspierana finansowo lub mieszka z rodzicami, pracuje i ma wkład w utrzymanie gospodarstwa domowego.

Opóźnianie decyzji zawodowych nie ma jednoznacznego powodu. Istnienie wiele czynników, które mogą przyczyniać się do pogłębienia się problemu bezdecyzyjności zawodowej. Najczęściej wymienia się:

1. Wpływ społeczno-kulturowy. W tym kontekście mówi się o presji ze strony rodziny, kiedy oczekuje się od młodej osoby, żeby jak najszybciej angażowała się i rozwijała zawodowo. Tutaj też zaliczymy narrację społeczną, czyli wspomniane we wstępie „rób to, co kochasz”. Taka narracja będzie działać demotywująco na kogoś, kto dopiero poszukuje swojej ścieżki.
2. Brak samoświadomości. Młodzi ludzie dopiero dowiadują się, kim są i jakie są ich możliwości - trudno w takiej sytuacji o stanowczość oraz pełną decyzyjność. Samoświadomość oznacza też poszerzającą się umiejętność zarządzania własnymi myślami i emocjami, co przychodzi z doświadczeniem.

Jak  podjąć trafną decyzję zawodową

Jak już zobaczyliśmy powyżej, bezdecyzyjność zawodowa jest okresem, kiedy jednostka nie w pełni angażuje się zawodowo, ponieważ wciąż jest w trakcie poszukiwań. Poznawanie siebie i zbieranie informacji o możliwościach zawodowych zawsze zajmuje pewien czas. Właśnie na poszukiwaniach wartościowych informacji warto się skupić, ponieważ bez odpowiedniej wiedzy trudniej dokonywać wyborów.

Badanie różnych opcji jest istotnym aspektem poszukiwania ścieżki zawodowej. Jeśli mamy pomysł na siebie pod tym względem, potrzebujemy zebrać dane, dotyczące niezbędnego wykształcenia kierunkowego i dostępnej praktyki zawodowej. Nawet jeśli docelowo nasz pomysł okaże się nietrafiony, będziemy mieli już większe rozeznanie w tym, czego robić nie chcemy. Podczas poszukiwania informacji warto też wziąć pod uwagę ryzyko, wiążące się z daną ścieżką zawodową. Czasami określony zawód wydaje się bardzo atrakcyjny, ale ryzyko z nim związane oraz jego specyfika, może nie współgrać z naszymi cechami osobistymi.

Oczywiście najlepszym źródłem wiedzy o konkretnym stanowisku są osoby, które na nich urzędują. Podjęcie rozmowy ze specjalistą albo nawet poszukiwanie wywiadów z takimi osobami, zwykle dużo wnosi do naszego postrzegania określonego zawodu. Świetnym pomysłem jest również podjęcie praktyki lub stażu w miejscu, branym pod uwagę jako potencjalne miejsce pracy. W końcu dopiero w praktyce dowiadujemy się, na czym polega dany zawód i czy jesteśmy odpowiednimi kandydatami. Dodatkowo wolontariaty, staże i praktyki, poszerzają nasze doświadczenie zawodowe, co później może ułatwić nam znalezienie pracy.

Pomóc może nam też naszkicowanie sobie planu długoterminowego, który zawierałby nasze cele i wizję siebie z przyszłości. Taki plan dowolnie modyfikujemy wraz z nabywanymi informacjami, podczas poszukiwań naszej ścieżki. Jeśli mamy kłopot z określeniem celu i stworzeniem takiego planu, możemy udać się do specjalisty. Konsultacja z doradcą zawodowym jest bardzo dobrym krokiem, kiedy myślimy o kształtowaniu kariery. Więcej informacji na temat korzyści z doradztwa zawodowego znajdziesz w kolejnej części artykułu.

Bezdecyzyjność zawodowa nie jest wymówką to nowa forma wkraczania w dorosłość

Świat, w którym dzisiaj żyjemy jest nieco bardziej złożony, niż kiedykolwiek przedtem. Mamy dostęp do ogromnej liczby różnych ścieżek zawodowych i edukacyjnych, przez co wybór kariery jest zdecydowanie niejednoznaczny. Od ludzi wymaga się znacznie większej elastyczności, mamy do czynienia z hybrydyzacją zawodową - jedna osoba często potrzebuje umiejętności spotykanych niegdyś w zupełnie odległych od siebie dziedzinach. Trendy zawodowe i technologiczne stale się zmieniają - szacuje się, że około 65% osób urodzonych po 2007 roku będzie wykonywało zawody, które aktualnie jeszcze nie istnieją.

Wymaganie mobilności i elastyczności wobec jednostek ma związek z ponowoczesnymi wzorami osobowymi, o których pisał Zygmunt Bauman. Znacznie częściej niż kiedyś postrzega się tożsamość, jako coś co „należy odkryć”, czego trzeba szukać. Rzadziej natomiast mówi się o „planie na życie”, jako dążeniu do punktu docelowego, dlatego że zawody pojawiają się i znikają. Więcej uwagi poświęca się nabywaniu doświadczenia i umiejętności, zamiast sztywnych kompetencji, przydatnych np. tylko na jednym stanowisku. Nasz sposób życia jest znacznie bardziej ulotny i niedookreślony, w porównaniu do poprzednich pokoleń.

Z tego powodu zatarła się „granica dorosłości”, a wkraczanie w dorosłość jest teraz procesem. Mamy znacznie więcej możliwości, chociaż ich świadomość potrafi przytłaczać. Elastyczność zapewnia nam różnorodną codzienność, skoro nie musimy wykonywać tej samej pracy przez całe życie. Wkroczenie w dorosłość teraz wiąże się znacznie bardziej z podejmowaniem decyzji, posiadaniem większych zasobów informacji oraz umiejętnością zarządzania czasem i zasobami. Trudniej mówić o kontrakcie, jako jednoznacznym wyborze celu, do którego się idzie.

Na jakie pytania warto sobie odpowiedzieć w obliczu bezdecyzyjności zawodowej?

Czasami warto zdefiniować sobie cele i potrzeby, choćby po to, żeby je najzwyczajniej w świecie zobaczyć. Gdy rozpatrujemy jakąś niejednoznaczną kwestię, możemy popaść w tendencyjność lub raz po raz wertować zagadnienia, które nie ułatwiają sformułowania odpowiedzi. Poniżej przedstawiam pytania pomocnicze, jakie warto sobie zadać, jeżeli zmagasz się z bezdecyzyjnością zawodową lub zwyczajnie zmieniasz kierunek swojej kariery.

• Co jest dla mnie ważne? - Zastanów się nad swoimi wartościami, które mogą wpłynąć na wybór zawodu. Tutaj ogromne znaczenie będzie odgrywał Twój charakter - jedni mają potrzebę zaangażowania społecznego, drudzy niekoniecznie.
• Jakie są możliwości edukacyjne? - Pomyśl, co jest Ci jeszcze potrzebne, aby wykonywać daną pracę. Być może istnieje jakaś wąska specjalizacja, która jest dla Ciebie strzałem w dziesiątkę i warto rozważyć tę opcję.
• Czego nie chcesz robić? - Pytanie równie istotne, jak jego przeciwieństwo. Określ swoje granice na ten moment i zastanów się, które ścieżki zawodowe się w nich mieszczą.
• Jakie zawody Cię inspirują? - Jeśli takie istnieją, pomyśl, co Cię w nich pociąga. Taka wskazówka pomoże podczas poszukiwań.

Jakie korzyści niesie ze sobą skorzystanie z doradcy zawodowego w przypadku niepewności zawodowej?

Doradca zawodowy przede wszystkim ma duże doświadczenie w planowaniu kariery, posiada niezbędne informacje o różnych ścieżkach zawodowych (np. potrzebne kwalifikacje, perspektywy rozwoju). Potrafi zidentyfikować silne strony klienta i dysponuje narzędziami, które to ułatwiają (np. testami osobowości). Wraz z doradcą zawodowym możecie przeanalizować wszystkie „za i przeciw”, dotyczące konkretnych stanowisk - dzięki temu łatwiej podejmiesz decyzję.

Ponadto doradca zawodowy pomoże Ci, jeśli masz problem z oceną własnych możliwości. Jeżeli zaniżasz swoją sprawczość, specjalista zauważy to i doradzi Ci podjęcie takich kroków, dzięki którym będziesz się rozwijać. Zaniżanie swoich kompetencji jest bardzo częstym problemem, kiedy poszukujemy nowej pracy. U doradcy zawodowego otrzymasz wsparcie w przygotowaniu CV oraz listu motywacyjnego. Dostaniesz też informacje na temat widełek płacowych oraz pytań, jakie prawdopodobnie usłyszysz podczas rozmowy kwalifikacyjnej.

Zobacz też: czym jest wypalenie zawodowe:https://www.vratislavia-medica.pl/wypalenie-zawodowe-powszechny-problem/

Źródła:

• Bańka, Bezdecyzyjność kariery jako psychospołeczny wzór tranzycji do dorosłości: Konstrukcja i charakterystyka psychometryczna Skali Decyzyjności Kariery, „Czasopismo psychologiczne”, 20(2), s.237-246.
• Jezierska-Geburczyk, Bezdecyzyjność zawodowa młodych dorosłych – teoretyczna analiza zjawiska i wnioski z badań własnych, [w:] Coaching. Nowe perspektywy teoretyczne i wyzwania, pod red. A. Zawadzkiej-Jabłonowskiej, Warszawa 2020.
• Bauman, Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne” 1993, 2(129).